Links op deze website:
Geschiedenis van de Ausserfernbahn
Niet los te zien van de geschiedenis van de Karwendelbahn.
Meer Duitsland en Nebenbahnen:
Klik op de kaart om andere lijnen te bekijken of kies voor:
Nebenbahnen
(achtergrond en geschiedenis)
Terug naar kaart Alpenregio van Bayern
Toeristische externe links:
Hieronder staan de websites van gemeenten of VVV's (Verkehrsamt) die
direct aan de Karwendelbahn op Duits gebied liggen.
Klik op het desbetreffende logo of de naam.
Tip:
Bayerische Zugspitzbahn
Tussen Garmisch-Partenkirchen en de Zugspitze ligt de Zugspitzbahn.
Een informatieve website over deze smalspoorlijn naar het
topje van Duitsland.
Reizen door Beieren
Op werkdagen na 9.00 uur kan gebruik gemaakt worden van het Bayern
Ticket, een kaartje dat geldig is tot diep in de volgende nacht. Heel
Beieren is hier mee te bereizen per trein, S-Bahn, tram en bus. Vanuit
Mittenwald zijn reizen te maken naar onder andere historische steden als
Würzburg, Nürnberg, Regensburg en last but not least München.
De treinen waarvan gebruik kan worden gemaakt met het Bayern Ticket worden
aangeduid met RB (stoptrein), RE (sneltrein) of IRE (nog snellere trein).
Het Bayern Ticket is niet geldig (ook niet met bijbetaling)
op de echt snelle treinen zoals IC, EC en ICE.
In het weekeinde kan ook gebruik worden gemaakt van Schönes Wochenendsticket.
De hier beschreven Duitse kaartjes zijn niet geldig op het Oostenrijks
traject naar Innsbruck.
De geldigheid van sommige kaartjes kan veranderen. Check dit daarom eerst
op:
www.bahn.de
Eindredactie:
Roelof Hamoen.
Garmisch- Partenkirchen - Mittenwald
(- Innsbruck)
Het is wat moeilijk voor te stellen. Een geëlektrificeerde lijn, geen railbussen, geen gebrom van diesels en toch is de Karwendelbahn een onvervalste Nebenbahn.Veel Duitse railfans hebben deze lijn als eerste op hun favorietenlijstje staan. De reden? Het is een prachtige bergspoorweg met schitterende fotopunten.
Door Oege Kleijne
Het ongetwijfeld mooiste stuk - op Duits gebied tenminste
- bevindt zich tussen Klais en Mittenwald. Vooral 's middags bestaat hier
de mogelijkheid treinen te fotograferen tegen de coulissen van Karwendel,
de berg waar deze spoorlijn naar vernoemd is.
Een verdwenen sfeerbeeld van de Beierse armseinen
in Garmisch-Partenkirchen begin jaren tachtig, gezien in de richting van
Mittenwald (rechtdoor) en Reutte/Ausserfern (rechtsaf). Inmiddels is het
emplacement van Garmisch vereenvoudigd en zijn de seinen vervangen..
Weemoed
Natuurlijk kijken vooral de oudere spoorwegenthousiasten
met weemoed terug naar de afgelopen decennia. Toen deze spoorlijn een
veelheid aan soorten locomotieven en treinen kende. Van moderne Oostenrijkse
elektrische locs tot en met de oudjes uit Duitsland. Zelfs diesels van
de serie 218 en de beroemde ex-TEE-treinstellen van de serie VT 601 kwamen
hier met enige regelmaat. Maar helaas, die tijden zijn voorgoed voorbij.
De Gläserne Zug, een veel geziene gast op
de Karwendelbahn die werd gebruikt voor rondritten van bijvoorbeeld München
via Garmisch - Mittenwald - Innsbruck - Rosenheim naar München, nabij
Mittenwald op 6 juli 1992. Enkele jaren later zou dit treinstel bij een
botsing in Garmisch-Partenkirchen zo zwaar beschadigd raken dat herstel
niet meer lonend werd geacht.
Gläserne Zug
Wie het genoegen mocht smaken in zo'n trein mee te rijden,
merkte dat de stijgingen - zeker tussen Garmisch en Klais - het uiterste
vergden van mens en machine. En, we zouden het haast vergeten, ook de
Gläserne Zug (de glazen trein), het speciale motorrijtuig
waarmee 'Ausflüge' (uitstapjes) gemaakt werden, kwam hier
regelmatig. Alleen werd dit elektrische motorrijtuig medio jaren negentig
zo zwaar beschadigd bij een botsing in Garmisch-Partenkirchen dat herstel
niet meer loonde. Helaas, heren, deze tijden komen niet meer terug, dus
beperken we ons tot het heden.
De oudere liefhebbers zullen de wenkbrauwen fronsen
wanneer ze het huidige treinenaanbod zien: eens in de twee uur een Regional
Express (RE) per richting tussen München en Innsbruck en nog een
enkele intercity. Voor de rest de dagelijkse goederenslag van Innsbruck
via Garmisch naar Reutte en Vils (zie ook Ausserfernbahn).
Fotopunten
Weliswaar ademt deze Nebenbahn niet de sfeer van vroeger
tijden, dat wordt ruimschoots goedgemaakt door schitterende fotopunten
en al even mooie uitzichten. Wie een dagje met de trein heen en weer reist
en zich vervolgens te voet of per fiets van Klais naar Mittenwald begeeft,
zal een hele dag nodig hebben om treinen en landschap op de gevoelige
plaat te bannen. En als het weer meezit, zal er een tweede dag volgen.
Loc 111.004-8 met een sneltrein van Mittenwald naar
München tussen Klais en Mittenwald. Op de achtergrond de in de wolken
gehulde Karwendel op 15 juli 1992.
Werdenfelser Takt
Doch laten we eerst een treinrit maken over de lijn, te
beginnen in Garmisch-Partenkirchen. We stappen in de trein met het opschrift
'Werdenfelser Takt', de tweeuursdienst München - Innsbruck.
Na vertrek komen we al snel langs de skischans waarop elk jaar op nieuwsjaardag
traditiegetrouw het drieschansentoernooi wordt gehouden. Echt goede
fotopunten zijn hier moeilijk te vinden.
Aanzetten
We banen ons slingerend een weg door het laatste stukje
Garmisch en we voelen de trein aanzetten om snelheid te behouden als we
het steile deel richting Klais oprijden.
Bij Kaltenbrunn, een voormalige halte enkele kilometers
verderop, kan worden gekruist. De treinen stoppen er in de regel niet.
Het oude stationsgebouwtje kan hier als motief dienen.
Na een klein kwartiertje stopt de trein in Klais
en wie op het stationsgebouw kijkt, ziet in een schildering dat dit het
hoogst gelegen intercity-station (933 meter) van Duitsland betreft.
Afdaling
Dan gaat het over de overweg en rijden we richting Mittenwald. Tussen
beide plaatsen biedt de Karwendelbahn de mooiste fotopunten in een schitterend
decor van hoge bergen (de Karwendel) en ineens begrijpen we waarom zoveel
toeristen hier hun vakantie willen doorbrengen. De omgeving is schitterend
en nodigt uit tot wandelen en fietsen.
Na enkele kilometer begint de lijn aan een afdaling,
kijken we uit over Mittenwald en komen uiteindelijk ook in het gelijknamige
grensstation Mittenwald binnen. We hebben vanaf Garmisch zo'n tweehonderd
meter hoogte gewonnen. Hier treffen we de Oostenrijkse spoorwegen met
afwisselend materieel dat mede de verbinding onderhoudt tussen Mittenwald
en Innsbruck.
Karwendel
Degenen die in één dag de gehele lijn fotografisch
in kaart willen brengen, kan dit het beste per fiets doen. Deze zijn in
zowel Mittenwald als Garmisch te huur en we kunnen die met de trein meenemen.
Per auto gaat dit eventueel ook, maar het gedeelte tussen Klais en Garmisch
is moeilijk met de vierwieler vanaf de parallel lopende Bundesstrasse
te volgen.
Vanaf een uur of elf staat de zon goed voor het
overgrote deel van de lijn. Vooral 's middags kunnen fraaie opnamen worden
gemaakt met de Karwendel op de achtergrond. Voor de goede orde: in Mittenwald
niet de autoborden volgen richting Garmisch, maar de fietsborden richting
Klais (geldt ook voor de automobilisten).
Ook na Klais (in de richting van Garmisch) vinden
we nog enkele goede fotopunten, maar voor de rest valt het moeilijk die
te vinden tussen beide plaatsen omdat de lijn grotendeels door een bos
loopt of naast de Bundesstrasse.
Spectaculair
Over het Oostenrijkse gedeelte van de Karwendelbahn kunnen
we kort zijn: die is buitengewoon spectaculair. De lijn loopt van Mittenwald
schijnbaar vlak over een hoogvlakte naar Scharnitz. Na deze plaats volgt de
ene boog na de andere om hoogte te winnen. In Seefeld in Tirool bereikt de
lijn het hoogste punt met 1181 boven de zeespiegel. Daarna gaat het bergafwaarts
en na Hochzirl gunnen de Oostenrijkse spoorwegen ons een schitterend uitzicht
op het Inn-dal. Vooral dit laatste stukje is ronduit spectaculair. De lijn
slingert zich door tunnels, overbrugt diepe ravijnen en het uitzicht is om
te zoenen.
Overigens kennen de Oostenrijkse spoorwegen minder aantrekkelijke
tarieven dan de Duitse, dus zit er eigenlijk niet anders op dan een gewoon
retour te kopen. Maar ondanks de (voor een gezin) stevige prijs, zal de rit
veel vergoeden en is een dagtocht naar het schitterende Innsbruck (ook op
spoorweggebied) alleszins de moeite waard. Overigens is het zinvol naar mogelijke
aanbiedingen te informeren, zowel op de stations in bijvoorbeeld Mittenwald
als in Scharnitz, net over de grens.
Garmisch-Partenkirchen, 17 juli 1979. Een OeBB-oldie
(1245.08) voor de sneltrein naar Innsbruck. Ook toen al een toevalstreffer.
Het beroemde fotopunt tussen Mittenwald
en Klais met op de achtergrond de Karwendel, de berg waar deze lijn naar
vernoemd is. Loc 110.234-2 met Regional Express (RE) van Innsbruck naar
München op 14 juli 2001.
Garmisch-Partenkirchen - Mittenwald
Type spoorlijn:
Nebenbahn
Benaming: Karwendelbahn, soms
ook Mittenwaldbahn
Lengte van de spoorlijn:
ca. 23 km (tot de grens).
In dienst:
*Garmisch-Partenkirchen - Mittenwald
1.5.1912 (alleen stoom)
25.4.1913 (elektrificatie)
*Mittenwald - Innsbruck (Oostenrijk)
28.10.1912
(vanaf de opening elektrisch)
Exploitatie (reizigers):
DB Regio
Exploitatie (goederen): OeBB/DB
Stations:
Garmisch-Partenkirchen, Kaltenbrunn (buiten
dienst), Klais en Mittenwald.
Goederenverkeer:
Garmisch-P. - Innsbruck
doorgaand. De los- en laadplaatsen voor wagenladingvervoer tussen Garmisch
en Mittenwald zijn gesloten. Slechts sporadisch komen werktreinen op dit traject.
Toeristisch: bergen, meren, skiën,
langlaufen, wandelen.
Omgeving (landschappelijk):
bergachtig
Mittenwald anno 1992, een echt grensstation met Oostenrijkse
en Duitse tractie en zelfs nog regelmatig aankomende en vertrekkende intercity's.
Voor de statistiek: links loc 113. 269-5 (met trein uit München)
en rechts OeBB-loc 1044.121 (trein naar Innsbruck) op 6 juli 1992.
Geschiedenis in vogelvlucht
Het ontstaan van de Karwendelbahn is eigenlijk een tweede keuze. De oorspronkelijke
plannen gingen uit van een hoofdspoorweg tussen de Allgäu en Innsbruck
via het Ausserferngebied. Vanaf Reutte zou er een lange tunnel onder de zogeheten
Fernpass moeten komen waardoor het dal van de Inn (met Innsbruck als belangrijkste
stad) en Duitsland via de korte weg verbonden zouden worden. Daarnaast zou
er een snelle verbinding tussen Zuid-Duitsland en Italië via de Brenner
ontstaan.
Bijkomend voordeel was voorts dat het Ausserferngebied een rechtstreekse verbinding
met de rest van Tirool zou krijgen. Vooral in de winter was de Fernpas vaak
niet begaanbaar.
Het plan was veel te hoog gegrepen voor die tijd. Niet alleen waren de kosten
te hoog, er bestond ook twijfel over de technische haalbaarheid van een bijna
twintig kilometer lange spoortunnel. Het gevolg: de plannen werden bijgesteld
en het Ausserferngebied kreeg de eerste railverbinding via een Nebenbahn met
het Beierse Kempten. Na veel heen en weer gepraat besloten de Oostenrijkse
en de Beierse regering een spoorlijn aan te leggen van Reutte via Garmisch-Partenkirchen
- Mittenwald en Seefeld naar Innsbruck. Dit besluit viel rond 1910.
Doordat de elektrische tractie niet meer geheel in de kinderschoenen stond,
besloot men zowel de Ausserfernbahn (deel Reutte - Garmisch) als de Karwendelbahn
te elektrificeren. Juist daardoor werd het ook mogelijk de lijn met steilere
hellingen (tot 3,65%) en krappere boogstralen aan te leggen.
Feitelijk is er sinds de aanleg aan de spoorlijn zelf weinig veranderd. De
snelheid op het Oostenrijkse gedeelte is verhoogd tot 70 km/h. Ook de asdruk
is verhoogd. De snelheid op het Duitse gedeelte bedraagt 60 km/h.
Doorgaande goederenverkeer tussen Innsbruck en het Ausserferngebied. OeBB-loc
1044.109 met goederentrein nabij Klais op 15 juli 1992. Door de stijgingen
van maximaal 3,65% zijn maar beperkte treingewichten mogelijk.
Hoewel de Karwendelbahn niet de snelle
spoorlijn is die het wegverkeer naar de kroon steekt, is de bezettingsgraad
kennelijk zodanig dat er nog geen sluitingsgeruchten zijn te horen.
Dat neemt niet weg dat de lijn, vooral op het Oostenrijkse gedeelte tussen
Seefeld en Innsbruck, een van de mooiste bergspoorlijnen van Oostenrijk is.
Sneltrein München - Innbruck met de 113.311-5 nabij Klais op 15 juli
1992.
OeBB-treinstellen van de serie
6020 (hier de 120) onderhouden de stopdiensten tussen Mittenwald en Innsbruck.
Nabij Scharnitz (Oostenrijk) op 8 juli 1992.
Eindpunt Innsbruck. Hier in de winter met trein naar Reutte over de Karwendelbahn
op 30 december 1980. OeBB-loc 1020.35