Terug naar de kaart van Nederland!
Of kies uit de volgende kaarten:
Wilt u reageren?
Klik op de pen!
Meer informatie op deze website over de tramlijnen Denekamp - Oldenzaal - Losser - Glane - Gronau en over Glanerbrug - Losser:
-Het Twentse tingeltrammetje (1)
-Het Twentse tingeltrammetje (2)
-Het Twentse tingeltrammetje (3)
-Belevenissen
rond het laatste restje van een opbraak
(Glanerbrug - Losser)
Externe websites
Een website over restanten van spoor- en tramlijnen in Nederland met onder andere een uitgebreide bijdrage over de reactivering van Enschede - Glanerbrug - Gronau.
Op het spoor van restanten van de lokaalspoorlijn Enschede Noord - Oldenzaal E.O.
Meer weten over de historie van Losser?
De Stichting Historische Kring Losser heeft een informatieve website samengesteld. Met (onder meer) een overzicht van de publicaties van deze actieve stichting. Klik hier.
Geschiedenis in vogelvlucht
Oldenzaal - Gronau (D)
Lengte:
bijna 14 kilometer, waarvan 2 km op Duits gebied
Eigendom:
Nederlandsch-Westfaalsche Stoomtram-Maatschappij
(NWSM) tot 1 januari 1936, daarna (Nederlands gedeelte) Staat der Nederlanden;
per 1 januari 1938 Nederlandsche
Spoorwegen.
Na sluiting op Duits gebied in handen van de
Spinnerei Deutschland. Rest vermoedelijke in eigendom NWSM (Duitse vestiging).
Exploitatie:
Hollandsche IJzeren Spoorweg-Maatschappij
(HSM); na 1 januari 1938: Nederlandsche Spoorwegen
Opening (feestelijk):
18 juli 1903
Eerste dag van exploitatie:
-Oldenzaal - Glane: 19 juli 1903 -Glane - Gronau: 20 juli 1903
Eerste Wereldoorlog:
Staking reizigersdienst:
1 augustus 1914 (Losser - Gronau)
Hervatting reizigersdienst:
-Losser - Glane op 1 februari 1915;
-Glane - Gronau 20 april 1919.
Tijdens de EersteWereldoorlog werd de grens gesloten, ook voor goederenverkeer.
De bediening van de Spinnerei Deutschland (die aan de lijn lag) is vermoedelijk
tijdens de staking van de dienst vanuit Gronau wel doorgegaan.
Staking personendienst:
Oldenzaal - Gronau:
1 januari 1936
Oldenzaal - Denekamp:
15 mei 1936
Staking goederendienst:
Glane Grens - Spinnerei Deutschland (Gronau):
1 januari 1936
Losser (aansluiting Van Heek) - Glane:
22 mei 1937
Oldenzaal - Losser (aansluiting Van Heek):
3 augustus 1942
Opbraak:
Glane Grens - Spinnerei Deutschland:
onbekend
Losser (aansluiting Van Heek) - Glane:
1938
Oldenzaal - Losser (aansluiting Van Heek):
1942
Stations en halten:
-Oldenzaal (station)
(medegebruik met lijn Enschede - Oldenzaal)
-Tol (halte)
-Bethlehem (halte)
-Ter Denge (halte)
-Losser (station)
sloop gebouw 1966
-Essenhuis (halte)
-Glane (station)
sloop gebouw: eind jaren zestig
-Gronau (station)
Bijnaam: "Höllandische Bahn";
bestaat nog
Verbindingsbaan (nabij Oldenzaal)
Verbond de tramlijn Gronau - Oldenzaal en de lokaalspoorweg Enschede - Oldenzaal
Eigendom:
NWSM
Exploitatie:
HSM
Lengte:
circa 800 meter
Opening:
25 februari 1918
Sluiting:
10 december 1929
Opbraak:
1930
Halte:
-Steenfabriek (halte)
Denekamp - Oldenzaal - Losser - Glane - Gronau
Het Twentse tingeltrammetje (1)
De snel opkomende Twentse en Westfaalse textielindustrie zat aan het einde van de negentiende eeuw dringend verlegen om goede railverbindingen. De stoommachines waarmee de andere machines werden aangedreven, moesten worden gevoed met kolen, de textielproducten moesten naar de klant en de arbeiders kwamen van steeds verder.
Door Oege Kleijne
Toen in de tweede helft van de negentiende eeuw de wet het mogelijk maakte
goedkopere raillijnen aan te leggen, ontstonden overal in Nederland plannen
voor lokaalspoor- en tramwegen. Zo ook in Twente en de Achterhoek, waar textielfabrikanten
de mogelijkheden verkenden zelf financieel deel te nemen in de aanleg van
goedkopere railverbindingen. Al snel concretiseerden de plannen zich en ontstond
een fijnmazig net van hoofdzakelijk lokaalspoorwegen, bedoeld om enerzijds
fabrieken van de nodige grondstoffen, zoals kolen, te voorzien en anderzijds
om werknemers naar en van hun arbeidsplaatsen te vervoeren.
Een tram tussen Oldenzaal en Losser, in de jaren twintig, getrokken door
een locomotief van de dierenserie van de HSM. Doordat de tramlocomotieven
vaak belden, kreeg de tram de bijnaam 'tingeltrammetje'. Foto: Historische
Kring Losser.
Goedkopere tarieven
Een deel van die lijnen werd ook aangelegd om goedkopere vrachttarieven te verkrijgen. Zowel in Twente als aan de andere kant van de grens ontstond de ene na de andere lokaalspoorweg of Nebenbahn, zoals de Duitsers die noemen.
Niet naar Nordhorn
Eén deel van Twente hing er een beetje bij. Het meest oostelijke deel bezat
nog niet zo'n lijn. Zo rond 1890 kwamen de eerste serieuze plannen ter tafel.
Een spoortje moest de plaatsen Oldenzaal, Denekamp en het Duitse Nordhorn
verbinden. Maar Nordhorn zat te slecht bij kas om dit plan te kunnen ondersteunen.
Doch de initiatiefnemers lieten zich niet uit het veld slaan en verzetten
de bakens. Het spoor kon immers best beginnen in Denekamp en dan via Oldenzaal
en Losser doorgetrokken worden naar Gronau.
Geen spoor- maar een tramweg
Politiek en textielbaronnen waren het hier snel eens. Om de kosten binnen
de perken te houden, koos men voor een tramweg, de meest eenvoudige vorm van
een railverbinding, zonder seinen, zonder bijzondere voorzieningen, dus goedkoop
in aanleg. Keerzijde van de medaille was dat de tram aanvankelijk maar 20
km per uur (later 45 km/h) mocht rijden en dat de asdruk ook zeer beperkt
bleef.
Aankondigingen van dienstregelingen werden vroeger per advertentie in de
Provinciale Overijsselsche en Zwolsche Courant. Verzameling: Historische Kring
Losser.
Geen pretje
De lijn was in hoofdzaak bedoeld voor het vervoer van arbeiders, van wie velen in bijvoorbeeld Losser woonden en werkten in het nabijgelegen Gronau. De reis ging, tot de tram kwam, meestal te voet. Zeker onder winterse omstandigheden was het geen pretje om eerst onder beroerde werkomstandigheden veertien tot zestien uur in de fabriek te moeten werken en dan nog eens één tot twee uur naar huis te moeten lopen.
Oprichting
Op 17 augustus 1896 kreeg het plan zijn vorm in de oprichting van de Nederlandsch-Westfaalsche
Stoomtram-Maatschappij (NWSM). Deze Naamloze Vennootschap bezat een maatschappelijk
kapitaal van 150.000 gulden en de aandelen kwamen in handen van textielfamilies,
gemeenten en regionale notabelen. Als stuwende en deskundige kracht was Abraham
Pabbruwe aangetrokken. Hij was tot die tijd ingenieur in dienst van de Geldersch-Overijsselsche
Lokaal Spoorwegmaatschappij (GOLS) die verscheidene lokaalspoorlijnen exploiteerde.
Denekamp met tram gereed staand voor vertrek naar Oldenzaal. Links is de
locomotiefloods te zien. Aanvankelijk was het de bedoeling de tramlijn door
te trekken naar het Duitse Nordhorn en later bestonden er nog plannen de lijn
te verlengen in de richting van de Duitse grens. Er was zelfs sprake van een
lijn naar Almelo. Al die plannen gingen niet door en Denekamp bleef het eindpunt
van de lijn. Verzameling Bart Peters.
'Knip' in Oldenzaal
Al tijdens de aanleg wijzigde de NWSM de plannen. De geplande rechtstreekse
verbinding tussen Gronau en Denekamp werd in Oldenzaal 'geknipt'. De kruising
van de spoorlijn Hengelo - Bentheim was waarschijnlijk te complex en dus ook
te duur. Er kwam een apart eindpunt voor de lijn uit Gronau ten zuiden van
het station Oldenzaal. De trams naar Denekamp vertrokken van het voorplein
van het hoofdstation de lijn Hengelo - Bentheim.
Al binnen een maand na de oprichting van de NWSM begon men met de aanbesteding.
De aanleg van de baan naar Denekamp had letterlijk en figuurlijk meer voeten
in de aarde dan gedacht. De grondboringen tussen Rossum en Beuningen waren
niet goed uitgevoerd. Het gevolg was dat de bouwers bij de uitgravingen die
nodig waren om de hellingen voor de tram niet te groot te maken, op taaie
klei stuitten die handmatig (met de schop) moest worden verwijderd. Dit vertraagde
de oplevering.
Vervolg geschiedenis klik hier.
