Opbraak Glanerbrug

Het laatste restje van een opbraak
(Glanerbrug - Losser)

Meer weten over de historie van Losser?

De Stichting Historische Kring Losser heeft een informatieve website samengesteld. Met (onder meer) een overzicht van de publicaties van deze actieve stichting. Klik hier.

De opbraaktrein met locomotor 297, een kleine twee kilometer buiten Glanerbrug (gezien in de richting van Losser) op 22 januari 1975. Buitengewoon slecht weer en invallende duisternis maakte het fotograferen niet bepaald een pretje. Foto: Oege Kleijne.

Het laatste restje van een opbraak

Glanerbrug - Losser

De sluiting van vele honderden los- en laadplaatsen begin jaren zeventig had in de praktijk tot gevolg dat veel spoorlijnen al hun goederenverkeer verloren. Wie al die lijntjes (waarop ooit reizigersvervoer bestond) zonder en met goederenverkeer eens wilde bekijken, moest zich haasten, want afbraak kon snel volgen. De systematische aanpak om al die lijntjes aan een onderzoek ter plaatse te onderwerpen, schoot niet op, omdat ook de dagelijkse beslommeringen zoals studie en werk hun tol eisten in de vorm van een chronisch tekort aan vrije tijd.

Door Oege Kleijne

Een van dergelijke spoorlijntjes die er op mijn verlanglijstje stond, was Glanerbrug - Losser, een traject waarover heden ten dage ook nog relatief weinig bekend is. Vanuit Enschede gezien takte de lijn net voor de overweg van de nieuwe halte Glanerbrug af, doorsneed een parkje en na ongeveer een kilometer kwam deze naast de weg van Glanerbrug naar Losser te liggen. Daarna bleven spoorlijn en weg elkaar trouw tot Losser. De railverbinding eindigde bijna in het centrum van Losser, waar tot in de jaren zestig het oude stationsgebouw herinnerde aan een - ook toen al lang vervlogen - functie als tramstation.

Tot net achter de wagons (foto geheel bovenaan) was de opbraak al gevorderd. Nabij Glanerbrug op 22 januari 1975. Foto: Oege Kleijne.

Waterwaas
Het was een naargeestige dag in januari 1975 waarop ik besloot het lijntje eens onderhanden te nemen. Donkere wolken deden het ergste vermoeden. In Enschede aangekomen, was snel een fiets gehuurd en niet lang daarna fietste ik tussen Enschede en het dorp Glanerbrug. Inmiddels begon het te motregenen en nog voordat ik bij de overweg in de lijn Enschede - Gronau in Glanerbrug aankwam, was het motregentje overgegaan in een soort waterwaas waar je drijfnat van werd. De wegkruising met het lijntje naar Losser leek - ondanks de regen - bereden. Dat kon toch niet waar zijn? Vervoer? Ik keek nog eens: het zand tussen de sporen en de binnen de rails liggende bestrating was opengereden. Het kon dus niet anders dan korte daarvoor bereden te zijn.

Locomotor 297 op de terugweg op het punt dat de baan van de weg afgaat en door een parkje loopt. Nabij Glanerbrug op 22 januari 1975. Foto: Oege Kleijne.

Spekkoper
Snel spoedde ik me in de richting van Losser. Als ik toch eens een trein tegenkwam op dit baanvak, was ik spekkoper, dacht ik, terwijl de regen zich enigszins leek in te houden. Al snel ontwaarde ik de ware reden dat de koppen van de rails redelijk glad waren: er stond een opbraaktrein gereed voor vertrek naar Enschede, althans zo leek het. Wat bleek, de locomotor had net wagons gebracht om de volgende dag beladen te worden en stond op het punt terug te keren naar Enschede. Ik vroeg de machinist/rangeerder wat hij nog ging doen. "Naar huis", was zijn korte antwoord. Doch het interesseerde de man kennelijk wat ik deed. Ik fotografeerde er lustig op los nadat ik hem had verzocht een minuutje te wachten. Hij vertelde met enige weemoed van de afbraak en van het feit dat hij zo menigmaal hier zowel als rangeerder als in de hoedanigheid van 'sikmachinist' (de kleine locjes werden liefkozend 'sikjes' genoemd) hier had gewerkt en nu was het 'over en uit'.

Dezelfde sik op dezelfde plaats als de bovenstaande foto, alleen vanuit een ander perspectief. Foto: Oege Kleijne.

Beirette
Onder de meest moeilijke lichtomstandigheden werden de foto's gemaakt. De sik reed stapvoets in de richting van Glanerbrug, stopte soms even om op de fotograferende fietser te wachten. Inmiddels liep het 's middags tegen half vijf en ik hield mijn hart vast of de foto's zouden lukken. Mijn oude, natgeworden belichtingsmeter gaf een dertigste seconde met als diafragma 2.8 aan. En dat was zo'n beetje het maximum dat de oude Beirette, een goedkope Oost-Duitse camera, kon hebben. De aardige locomotorbestuurder keek op zijn horloge en stelde dat hij nu toch echt naar Glanerbrug moest, want hij zou kort na de doorkomst van de trein Gronau - Enschede naar de Twentse textielstad moeten. Ik fietste naar Glanerbrug, maar de sik was sneller. Die stond al klaar. Alleen mocht hij nog niet oprijden; de trein uit Duitsland was te laat. Er bleek voldoende tijd om snel een foto te maken van de sik. Zelfs een plaatje van de sik en de Duitse accutrein lukte, hoewel het licht eigenlijk een dergelijke foto niet meer toeliet.

Het weer werd slechter en slechter en het licht nam nog verder af. Toch slaagde de oude Beirette-camera erin deze zeldzame maar niet zo beste foto te maken van locomotor 297, komend uit de richting Losser, en de DB-515.593+815.721 naar Enschede te Glanerbrug-Aansluiting op 22 januari 1975. Foto: Oege Kleijne.

Exact dezelfde plek als bovenstaande foto, maar dan bijna 25 jaar later. DB-treinstellen (Talent) 643.074 en 643.075 op 15 november 2001, de dag na de officiële heropening van de lijn Enschede - Gronau. Foto: Oege Kleijne.

Vanaf de treeplank
De vriendelijke bestuurder vroeg waar ik eigenlijk naar toe moest. "Naar Enschede", antwoordde ik. Hij keek om zich heen en wees op de regen. Of ik wilde meerijden? Nou, wat graag, maar de fiets dan? Die werd vakkundig aan boord gehesen en in de cabine geparkeerd. Net als ik trouwens. Niet lang daarna kreeg hij het vertreksein en zette hij zich ook in de cabine, maar dat was met die regen geen pretje (er was geen ruitenwisser). Dus klom hij behendig uit de cabine en bediende de loc nu vanaf de treeplank. Met naar schatting zo'n 60 km/h ging het naar Enschede. Van de rit zelf herinner ik me weinig, behalve dat de man me in Enschede naar het perron loodste en ik hem een koude, natte hand gaf.

Op 10 februari 1975 ziet het oude stationsgebied van Losser er, na opbraak, zo uit, met links de vervanger van de tram die hier ooit reed. Foto: Oege Kleijne.

Bescheiden rolletje
Pas vele jaren later blijkt het bezoek aan deze lijn een bijzondere gebeurtenis, wanneer de foto met de accutrein en de sik zelfs een uiterst bescheiden rolletje mag spelen in de audiovisuele presentatie van Railned ter gelegenheid van de heropening van de lijn Enschede - Gronau. En als je dan die foto voorbij ziet flitsen op het grote scherm, denk je onwillekeurig aan die aardige rangeerder/machinist die zo behulpzaam was bij het maken van de foto's en rustig wachtte totdat de platen gemaakt waren.

Terug in de tijd van voor de opbraak. Speciaal ter gelegenheid van een NVBS-excursie werd een oud blokkendoos-rijtuig aan de buurtgoederentrein gehangen. Links het tramstation van Losser op 21 augustus 1963. Foto: J.G.C. van de Meene.

Restanten
Van de vroegere spoorlijn naar Losser is weinig meer terug te vinden. Alleen in Glanerbrug zijn dijkrestanten te zien in het parkje achter de huidige halte Glanerbrug. De plaats waar de lijn bij de weg naar Losser komt, is voor kenners nog 'uit te maken' als een taludje. Voor de rest verloopt er nu een fietspad op het oude dijklichaam van de vroegere spoorlijn. Of preciezer: vanaf Glanerbrug in de richting van Losser aan de rechter zijde van de weg.