De laatste trein naar IJmuiden

Meer informatie op deze website:

-Een korte historie met een beschrijving van de lijn is ook op deze website opgenomen.

Klik hier en lees over de IJmuider vislijn.

De laatste reizigerstrein
naar IJmuiden?

Door Roelof Hamoen

Gelukkig is de sluiting van een spoorlijn in Nederland een zeldzame gebeurtenis. In de pakweg 25 jaar dat ik als spoorweghobbyist actief ben, viel het doek voor Haarlem-IJmuiden (24 september 1983), Simpelveld-Kerkrade Centrum (28 mei 1988) en de grenstrajecten Enschede-Gronau, Nijmegen-Kranenburg en Schin op Geul-Aken West (resp. 26 september 1981/ 1 juni 1991 / 30 mei 1992).

Een belangrijke reden voor de teloorgang van de trein in IJmuiden was het schrappen van de doorgaande sneltreinen naar Amsterdam in het begin van de jaren zeventig. Een plan voor de doortrekking naar het strand of een nieuwe woonwijk is nooit uitgevoerd. Voor de meeste IJmuidenaren lag het spoor 'te ver weg'; de bus kwam dichter bij de voordeur.

Naarmate de laatste dag van de reizigersdienst vorderde kwamen steeds meer belangstellenden en buurtbewoners afscheid nemen. Ieder op zijn of haar eigen wijze. Foto: Oege Kleijne.

Dubbel afscheid
Met de laatste personentrein op de lijn naar IJmuiden werd een dubbel afscheid gevierd, want ook het treinstel 676 reed zijn laatste rit. Het type materieel 46 zou daarna niet meer in de normale dienst in Noord-Holland verschijnen. Aangezien ik de laatste rit per se wilde meemaken en mijn woonplaats Bodegraven natuurlijk niet meer per trein bereikt kon worden na terugkeer in Haarlem, moest een alternatief worden bedacht. Dankzij het net gehaalde rijbewijs, kon de Talbot stationcar van pa worden ingezet. Zonder brokken werd het station van Haarlem, met een collega-hobbyist uit de buurt als passagier, ruim op tijd bereikt.

ROVER
Omdat Neelie (toen nog:) Smit-Kroes als minister van verkeer flink aan het bezuinigen was op het openbaar vervoer, verwachtten we wel een paar spandoeken. Inderdaad stelde de lokale afdeling van ROVER bij het 'IJmuidense kopspoor' de dramatische vraag: 'Is dit het begin van het einde?' Ook de OR en de vakbonden lieten hun bezwaren horen. Als reizigers meldden zich vooral hobbyisten, een paar trouwe 'gewone klanten' en journalisten. Op een kop van het mat 46-stel was de nationale driekleur opgehangen met - keurig! - uitsparingen voor de frontlampen. Aan de achterzijde hing een rouwbord van Rover.

Geen rouwstemming
In de trein was van een rouwstemming geen sprake. De passagiers waren eerder uitgelaten. Bij sommigen kreeg baldadigheid de overhand: ten minste driemaal kwam de trein onvrijwillig tot stilstand doordat aan de noodrem was getrokken. Bij de halte Julianakade werd daarom de ketting van de noodrem doorgeknipt en werd onder de vloer een kraan van de remleiding dichtgedraaid.

Grafrede
Tussen Santpoort Noord en IJmuiden waren vooral bij de overwegen buurtbewoners op de laatste voorstelling afgekomen. De machinist beantwoordde het gezwaai met getoeter. In IJmuiden groepeerden de reizigers - bijna iedereen ging mee terug - zich rond een prominent lid van Rover met een megafoon die een 'grafrede' hield. De trein zelf kwam onder een spervuur van flitslicht te liggen.

Souvenirjacht
Op de terugreis openden enkele souvenirjagers de jacht op onderdelen van het aanstaande slooptreinstel. In trek waren vooral de draaibare bolletjes met vloeibare zeep in de WC's, de bordjes met teksten en de foto's van landschappen boven de banken. Ook buiten was nog genoeg te beleven: overal zwaaiende mensen en op het perron van Santpoort Noord een wedstrijdje met jongeren die bij het vertrek zo vaak mogelijk op de treeplanken sprongen.

Extra trein
In Haarlem vervolgde de 676 zijn laatste rit om kwart voor twee als extra trein naar Amsterdam CS, met aan boord een handvol reizigers. Maar net voor het vertrek lukte het mijn collega-hobbyist nog zijn kaartje door de conducteur te laten afstempelen. Want de controle was er een beetje bij ingeschoten...
Op dat moment konden we nog niet bevroeden dat Haarlem-IJmuiden nog heel vaak de voorpagina's zou halen. Niet alleen met de vergeefse strijd voor het behoud van de vistrein, maar vooral door Peter Sul en zijn Lovers Rail. Zijn avontuur is voorbij, maar nu staat de HIJSM (Haarlem-IJmuiden Spoorweg Maatschappij) in de startblokken. Wie weet, kunnen we binnenkort met museummaterieel toch weer van Haarlem naar IJmuiden.

Reizigersvereniging ROVER hekelt het afbraakbeleid van de toenmalige minister Smit-Kroes. Een affiche op station IJmuiden. Foto: Oege Kleijne.

Vlak voor het vertrek van het treinstel 676 als laatste trein van Haarlem naar IJmuiden, laat ROVER nog even weten wat deze reizigersvereniging van het rijksbeleid vindt. Foto: Roelof Hamoen.

Gehoord in IJmuiden, maar niet in Den Haag: het protest van ROVER bij de laatste personentrein van de NV Nederlandse Spoorwegen naar Haarlem. Foto: Roelof Hamoen.

Eigenlijk moest de vlag halfstok, maar zo kun je ook rouwen... Foto: Roelof Hamoen.

Na een paar onterechte noodremmingen werd besloten de noodrem buiten werking te stellen door het kettinkje kapot te knippen. Foto: Roelof Hamoen.

Het leek op 24 september 1983 een unieke ervaring in een mensenleven: proberen in Santpoort-Noord de allerlaatste trein van IJmuiden naar Haarlem te halen. Lovers zou de plaatselijke jeugd later een herkansing bieden. Foto: Roelof Hamoen.