De eerste kennismaking met de Noord-Friese lijntjes

Herinneringen aan de Noord-Friese

Herinneringen aan deVeenendaallijn

Het laatste restje van een opbraak
(Glanerbrug - Losser)

Meer informatie:

Op deze website:

Overzicht van alle bijdragen over Noord-Friesland

NFLS (2): Spoorzoeken met een rijke oogst

Alles weten over de geschiedenis
van het Noord-Friese spoor?

Wie kent niet het beroemde Dokkumer lokaaltje of beter: de Noord-Friese lokaalspoorwegen? In oktober verschijnt het 512 pagina's dikke boek over de Noord-Friesche Locaal Spoorwegmaatschappij en de tramwegen in Noord-Friesland. Het is een echt standaardwerk geworden voor iedereen die interesse heeft in streekgeschiedenis, spoor- en tramwegen en autobusdiensten. Interesse? Meer informatie is te vinden op de website van Uitgeverij Gegarandeerd Ongeregelmatig. Klik daar dan op de voorpagina van het boek en een voorbeeldhoofdstuk verschijnt.

___________________________________________________________________________

De Noord-Friese lokaalspoorlijntjes (1)

Voor het eerste en het laatst met de
trein naar Dokkum en Minnertsga

Kleine, oude lijntjes en bijna nog in oorspronkelijke staat verkerende stationnetjes. Dat waren de Noord-Friese lokaalspoorlijnen anno 1970 nog. Oké, van de seinen was niets meer terug te vinden en ook de knipperlichtinstallaties van de overwegen verrieden dat we in een andere tijd waren aangeland. Maar op de stationnetjes zelf leek het alsof er sinds de staking van de personendienst in de jaren dertig niets was veranderd.

Door Oege Kleijne

Mijn eerste kennismaking met de 'Noord-Friese' dateert van 30 april 1970. Op die datum stond een excursietrein van de railfanclub NVBS in Leeuwarden klaar om met drie oude historische rijtuigen de reis naar Dokkum-Aalsum te aanvaarden. De trein met de loc van de serie 2400 vertrok en al snel reden we door een weids landschap met kleine dorpjes en kerkjes op terpen. De lijn slingerde van het ene dorpje naar het andere en de bedaagde museumtrein baande zich een weg als ware die het (ooit zo lieflijk bezongen) Dokkumer Lokaaltje.

Uiterst links Leeuwarden Halte, nog met stationsgebouw en voorsein. In het midden het speciale kaartje dat de passagiers kregen. Foto: Klaas Okkinga (†), 30 april 1970.

Onderweg organiseerde de NVBS fotostops. Een schare liefhebbers stapte dan uit, vormde een kring rond de voorzijde van de trein en de camera's klikten. Meestal vormde een antiek stationnetje het decor voor deze historische trein. En oude, vervallen stations waren er in overvloed begin jaren zeventig. Niet zelden stonden de stationsgebouwtjes er nog zo bij, alsof er zo weer een echte stoomtrein binnen zou komen rijden. Het naambord was dan weliswaar verweerd, maar de plaatsnaam was meestal nog goed te lezen. Ook de perronkanten herinnerden nog aan een actief reizigersverleden. En een enkele keer zag je oude perronlantaarns; als echte, staande lantaarn, soms als armatuur aan het stations- of haltegebouw.

Authenticiteit

Die authenticiteit van deze spoorse entourage was opvallend. Alsof de tijd er echt had stilgestaan. Wat een sfeer! Die sfeer omhelsde me en sloop binnen om nooit meer weg te gaan. Vanaf dat moment was ik verkocht en verknocht aan die pittoreske lijntjes boven Leeuwarden. Doch een poging om de gevoelens precies in woorden te vatten, lijkt op een hoofse liefde, ongrijpbaar! Net als je denkt de passende woorden te hebben gevonden, raak je niet de kern. Dat tot op heden de Noord-Friese lijnen hun aantrekkingskracht ook op anderen uitoefenen en nog steeds bezitten, daarvan getuigt ook het relatief grote aantal websites dat aan deze spoorlijnen en hun overblijfselen is gewijd.

Van Gewest tot Gewest

De reis van dat eenzame treintje door het dunbevolkte Noord-Friesland trok niet alleen de aandacht van de in groten getale aanwezige lokale bevolking, maar ook van een cameraploeg van Van Gewest tot Gewest. Die volgde de trein op de voet en maakte soms van de trein gebruik om onderweg interviews af te nemen. De uitzending zou niet volgen, de banden waren mislukt, althans dat stelt de redactie van dat vooral in de jaren zeventig en tachtig veel bekeken programma. Toch meen ik me te herinneren, dat er toch een uitzending over de NFLS plaatsvond. In ieder geval bestaat de band niet meer in het Nederlandse Audiovisueel Archief!

Grote drukte op het station Minnertsga bij aankomst van de excursietrein. De bevolking was uitgelopen om de trein te verwelkomen en in het station was een tentoonstelling over de NFLS ingericht. Minnertsga, 30 april 1970. Foto: Oege Kleijne.

Terug naar de excursie.De reis ging van Leeuwarden via Stiens naar Dokkum-Aalsum, het restant van de oostelijke tak die vroeger eindigde in Anjum.

De excursietrein met de 2450 (locomotief serie 2400/2500) met de drie bedaagde rijtuigen net voor Stiens bij terugkomst uit Minnertsga. Dit zou weleens de laatste reizigerstrein op dit deel van de NFLS geweest kunnen zijn. Stiens, 30 april 1970. Foto: Oege Kleijne.

Na een lunchpauze waarin de treinpassagiers kort konden kennismaken met het schilderachtige Dokkum en waar erebogen getuigden van het Dokkumer Lokaaltje, ging het onverwijld terug naar Stiens. Daarna reed de trein de westelijke tak op, althans wat daarvan nog over was. Eindpunt vormde Minnertsga, waar in het stationsgebouw een kleine tentoonstelling ter ere van de Noord-Friesche Locaal-Spoorwegmaatschappij, ooit eigenaar en exploitant van die lijnen, was ingericht. De westelijke tak deed niet onder voor het Dokkumer lijntje. Ook hier stationnetjes te kust en te keur. Tegen de avond bereikte de 2400 met zijn illustere gezelschap het eindpunt Leeuwarden. Het zou een van de allerlaatste keren zijn dat een trein met passagiers Dokkum en Minnertsga had bereikt.

Aalsum of Aalzum?

Tijdens de excursie sierde een groot naambord het stationsgebouw van Dokkum. Daarop stond de naam van het vroegere station: Dokkum-Aalzum. Doch een blik in oude spoorboekjes leerde dat Aalsum met een 's' geschreven werd. Fokko Feenstra uit Dokkum, een telg uit de familie die het station lange tijd in bezit heeft gehad, weet nog als de dag van gisteren hoe die 'z' op de naambord kwam. "Een kleine anekdote die ik persoonlijk heb meegemaakt betreft het opschrift DOKKUM-AALZUM op het station ten tijde van de feestweek 30-04 t/m 05-05-1970. Mijn vader kreeg het verzoek van de feestweekcommissie om de naam Feenstra & Zonen af te dekken met de oude naam van het station. Daar mijn vader ook al behept was met het spoorvirus, werd hier welwillend mee ingestemd. Sterker nog, hij gaf het lokale bouwbedrijf mondeling opdracht om borden te maken met de oude naamstelling, ervan uitgaande dat de maker wel zou weten hoe die naam geschreven moest worden. Op 29 april in de namiddag werden de borden, nog nat van de verf, afgeleverd en zag men de spelfout: de schilder wist niet precies hoe je Aalsum moest schrijven. Toen was het echter te laat om de zaak nog te herstellen en zijn de borden nog in de vroege avond van 29 april opgehangen met in de dagen daarna een behoorlijk stuk commentaar opleverend."

Het in 1974 afgebroken stationsgebouw van Dokkum-Aalsum kreeg tijdens de feestweek een naambord waarop de oude stationsnaam had moeten staan. Ondanks goede bedoelingen liep het allemaal anders dan gepland. Hier het gebouw tijdens de NVBS-excursie op 30 april 1970.

Lees verder op deel 2.

Met dank aan:
Bart Peters, Hans Elzinga, Roelof Hamoen, Fokko Feenstra, Wietse Hoekstra, Familie Okkinga en Wytze Wijbenga.